Ο Δρόμος είναι η Χαρά: ένα βιβλίο για την Τέχνη της Ζωής

• Το οδοιπορικό μιας προσφυγοπούλας Ελληνίδας του 20ου αιώνα.
• Τι χαρακτηριστικά και συμπεριφορά έχει μια ‘γυναίκα για σπίτι’ (της εποχής εκείνης);
• Πως αντιμετώπισε τις προκλήσεις των καιρών και τις προσωπικές της δοκιμασίες;
• Σε τι συνίσταται η «τέχνη της ζωής»;

Ακολουθεί αναλυτική βιβλιοκριτική του βιβλίου «Ο δρόμος είναι η χαρά».

Αύγουστος του ’22. Νήσος Τήνος. Μαζί με άλλους πρόσφυγες φτάνει και ένα νεογέννητο μωρό από την Σμύρνη, που έχει παραδοθεί στις φλόγες και στα Τουρκικά γιαταγάνια. Οι γονείς του, στην προσπάθειά τους να το γλυτώσουν, το εμπιστεύονται σε ένα ναύτη ενός εκ των Ελληνικών καραβιών που έχουν σπεύσει προς βοήθεια των Μικρασιατών.

Ο Τηνιακός ναύτης υιοθετεί το μωρό και το μεγαλώνει μαζί με την γυναίκα του ως ένα από τα δικά του παιδιά. Το βαπτίζουν Ελένη και αυτό μεγαλώνοντας γίνεται ένα καλόβολο, έξυπνο και όμορφο κοριτσάκι. Όταν η Ελένη ήταν σε ηλικία οκτώ ετών, θέλησε ένα ζευγάρι Αιγυπτιωτών -κουμπάροι της οικογένειας του ναύτη- να υιοθετήσουν το μικρό κορίτσι, και έτσι κι έγινε…

…

Πες, πες οι γονείς μου με πείσανε και όταν το άλλο καλοκαίρι ξαναήρθανε ο νονός και η νονά, με πήρανε φεύγοντας μαζί τους. Μείναμε μια μέρα στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας. Μου δώσανε δικό μου δωμάτιο, μεγάλο σαν στάδιο και όλο πολυτέλεια.

…

Πρωί πρωί κατεβήκαμε στον Πειραιά. Ταξιδέψαμε με το υπερωκεάνιο Πατρίς. Α’ θέση βέβαια. Εγώ είχα δική μου καμπίνα, ατομική.

…

Φτάσαμε κάποτε στην Αίγυπτο. Στο λιμάνι μας περίμενε το αμάξι τους. Μ’ αυτό φύγαμε και πήγαμε στο σπίτι τους, έξω από το Κάιρο. Αυτό το σπίτι ήταν αληθινό παλάτι. Αγύριστο. Ούτε έμαθα ποτέ πόσα δωμάτια είχε. Είχανε μαγείρισσα, καμαριέρα, οικονόμο, μπαξεβάνη, Ιμπραήμ τον λέγανε. Η μαγείρισσα ήταν από την Σκύρο καλοθρεμμένη γυναίκα.

…

… η κυρά Στέλλα η μαγείρισσα ήταν και η μοναδική συντροφιά και παρηγοριά του μικρού κοριτσιού. Μπορεί στο νέο της σπίτι να μην της έλλειπε κανένα αγαθό αλλά η Ελένη μακριά από τους γονείς και τα αδέρφια της δεν ήταν καθόλου μα καθόλου ευτυχισμένη. Έντεκα μήνες άντεξε να ζήσει εκεί και τελικά επέστρεψε στην Τήνο…

…

Τέλος, όταν πάτησα στην Τήνο, ήταν σαν να πήγα στο βασίλειό μου! Στην ευτυχία την μεγάλη! Δεν πα να μην έχει το δωμάτιο δαντέλες, κουνουπιέρες και νταντάδες να με λούζουν, να με στολίζουν! Πέταξα τα παπούτσια, έτρεξα ξυπόλητη, πήγα στη θάλασσα, γύρισα στο δικό μου κόσμο, η δε μαμά μου είπε «Εγώ ήξερα πως θα στεναχωριέσαι, αλλά έλεγα, προκειμένου να γίνεις κάτι καλύτερο από μας, ας μη λέω τίποτα και στον πατέρα σου και τον στενοχωρώ, αλλά εγώ μέσα μου το ένιωθα. Τώρα όμως τελείωσαν όλα, Ελένη».

…

…γύρισε η Ελένη στην αγαπημένη της Τήνο και ως το μεγαλύτερο κορίτσι της οικογένειας, άφησε το σχολείο -την σταμάτησαν- για να βοηθά στο νοικοκυριό. Και το αγαπούσε τόσο πολύ το σχολείο… αλλά… φτώχεια βλέπεις.

Έτσι έζησε τα παιδικά της χρόνια η ηρωίδα και αφηγήτρια του βιβλίου της Λίας Μεγάλου – Σεφεριάδη «Ο δρόμος είναι η χαρά». Πρόκειται για το όγδοο βιβλίο της συγγραφέως και ένα από τα δέκα εννέα που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές (Απρίλης 2010). Εκδόθηκε δε για πρώτη φορά το 1992 από τις εκδόσεις Κέδρος, από τις οποίες συνεχίζει και να εκδίδεται μέχρι σήμερα κάνοντας αλλεπάλληλες επανεκδόσεις.

Η ιστορία βέβαια δεν σταματά στην επιστροφή της Ελένης στα πάτρια. Συνεχίζεται με το πέρασμα της από την εφηβεία, από την Αθήνα όπου εργάστηκε ως νταντά και υπηρέτρια καθώς και από την επιστροφή της στο νησί λίγο πριν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακολουθούν ο τορπιλισμός της Έλλης στις 15 Αυγούστου 1940 στο λιμάνι της Τήνου, η Κατοχή και όλη η μετέπειτα πορεία του βίου της μέχρι… τις μέρες μας.

Σε αυτό το καταπληκτικό μυθιστόρημα, η ταλαντούχα συγγραφέας σχολιάζει την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και καυτηριάζει τα κακώς κείμενα διδάσκοντας ήθος, ευγένεια, δημοκρατία και ισονομία. Αν και γράφτηκε πριν δύο δεκαετίες σχεδόν, παραμένει -δυστυχώς για την Ελλάδα μας και για εμάς- επίκαιρο σε απίστευτο βαθμό…

…

Οι προκομμένοι οι πολιτικοί μας όμως άλλον καημό απ’ την καρέκλα τους δεν έχουν. Για τον καημό αυτό, όλα τα ιερά κι όλα τα όσια μπορούν να βγάλουν στο σφυρί. Και τρίβουν τα χεράκια τους οι Τούρκοι. Σαν να μη μας φτάνανε δε αυτοί, έχουμε και τους καλούς μας γείτονες απ’ το βορά, που θέλουνε το Μεγαλέξανδρο Σκοπιανό. Άλλη πληγή κι αυτή. Τέλος πάντων, είναι να απορεί κανείς πως τα καταφέρνουμε και βγάζουμε τα μάτια μας με τα ίδια μας τα χέρια.

…

…εκφέρει, δε, πολιτικό λόγο αξίας μέσα από ένα μυθιστόρημα, μέσα από μια φανταστική ιστορία. Χρησιμοποιεί το κωμικό και το τραγικό στοιχείο στις κατάλληλες δόσεις και όπου ακριβώς χρειάζεται το καθένα, κάνοντας έτσι τον λόγο της πιο εύπεπτο. Πράγμα σημαντικό γιατί τις περισσότερες φορές οι αλήθειες πονάνε. Και το «Ο δρόμος είναι η χαρά» είναι γεμάτο αλήθειες!

Κάτι που μου άρεσε ιδιαίτερα είναι το γεγονός ότι η αφήγηση δεν είναι γραμμική. Έχει δοθεί σαν να μιλά η ηρωίδα μας με την γειτόνισσα της, δίπλα στην απλωμένη μπουγάδα… έχοντας στο νου της και στα κολοκυθάκια που μαγειρεύονται στην κατσαρόλα. Ανθρώπινη, οξυδερκής, γεμάτη τσαγανό και δύναμη, ρομαντική, η Ελένη με μάγεψε! Το διάβασα απνευστί όχι μόνο για την συγκλονιστική ιστορία που αποτελεί τον κορμό του αλλά και για όσα εναποθέτει η συγγραφέας δια μέσου του μύθου στο μυαλό του αναγνώστη!

Είναι γεγονός ότι η διερευνητική και κρυστάλλινη ματιά της Λίας Μεγάλου – Σεφεριάδη έχει διαποτίσει το σύνολο του βιβλίου της, κάνοντας το ένα από τα πλέον αξιόλογα αναγνώσματα και την Ελένη έναν από τους πιο αγαπημένους λογοτεχνικούς ήρωες όλων των εποχών. Φανταστικό!

Μην ξεχάσω να αναφέρω, ότι το εξαιρετικό αυτό μυθιστόρημα κυκλοφορεί και στην αγγλική γλώσσα, από τις ίδιες εκδόσεις, με τίτλο: «The joy is in the journey», by Lia Megalou Seferiadi. Διαβάστε το στα Ελληνικά ή στα Αγγλικά. Ειδικά σήμερα με τα όσα έχουν συμβεί στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου, βιβλία σαν αυτό της Λίας Μεγάλου – Σεφεριάδη, μπορούν να δείξουν τον δρόμο σε όλους μας.

Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι «Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος» κατά Καβάφη ή κατά Μεγάλου – Σεφεριάδη «Ο δρόμος είναι η χαρά»… Καλό ταξίδι!

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:

Μέσα στη δίνη της μικρασιατικής καταστροφής ένα βρέφος φυγαδεύεται, για να βρει καινούργια πατρίδα και οικογένεια σ’ ένα νησί του Αιγαίου. Αυτή είναι η Ελένη, μια αγράμματη νησιώτισσα, που κατέχει τη δυσκολότερη απ’ όλες τις τέχνες: την τέχνη της ζωής. Το «ιαματικό» αυτό βιβλίο εξιστορεί το βίο της, βίο παράλληλο με εκείνον της νεότερης Ελλάδας.

Πηγή: Ματιά