Πῶς νὰ ἀρνηθοῦµε χωρὶς νὰ ποῦµε «ὄχι» (Ἡ σημασία τῆς αἰσιόδοξης διατύπωσης)
τῆς Μαρίνας Διαμαντῆ
Ὁ ἄνθρωπος σήμερα ἔχει ἀνάγκη νὰ ἐλπίζει. Δὲν ἔχει τὸ σθένος καὶ τὴ δύναμη νὰ ἀντιμετωπίσει τὶς δυσκολίες τῆς ζωῆς, ἀλλὰ ἔχει ἀνάγκη νὰ ἐλπίζει! Δὲν ἀντέχει οὔτε νὰ ἀκούσει κάτι ἀπαισιόδοξο. Ἀκόμη καὶ οἱ διατυπώσεις, ὁ τρόπος ποὺ ἐκφέρονται τὰ λόγια, παίζουν πολὺ μεγάλο ρόλο στὴ διαμόρφωση τῆς ψυχολογικῆς του κατάστασης, κάθε στιγμή. Ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ αἰσιόδοξα μηνύματα καὶ ἀρνεῖται νὰ ἀκούσει τὴ λέξη «δέν».
Τὸ παράδοξο εἶναι πάντως πώς, ἐνῷ ἔχει τόση ἀνάγκη γιὰ ἐλπίδα, ἔχει ἀπορρίψει ἀπὸ τὴ ζωὴ του τὸ Θεὸ καὶ ἔχει ἐναποθέσει ὅλες του τὶς ἐλπίδες στὸν ἄνθρωπο! Ἀναζητᾶ τὴν πρόοδο σὲ νέες ἀθεϊστικὲς θεωρίες καὶ δὲν παραιτεῖται ἀπὸ τὴ μάχη του μὲ τὴν Ἀλήθεια, παρότι βλέπει ὅτι ἡ ζωὴ ποὺ ἐπέλεξε εἶναι μιὰ πορεία ἀπελπισίας.
Ἂς σταθοῦμε ὅμως λίγο στὶς διατυπώσεις τῶν καθημερινῶν μας λόγων καὶ στὴν ἐπίπτωση ποὺ ἔχουν αὐτὲς στὴν ψυχικὴ διάθεση τοῦ ἀνθρώπου, στὸν ὁποῖο ἀπευθυνόμαστε.
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι μιὰ διαφορετικὴ διατύπωση τοῦ ἴδιου πράγματος μπορεῖ νὰ δημιουργήσει διαφορετικὴ ψυχικὴ κατάσταση στὸν ἄνθρωπο ποὺ τὴν ἀκούει. Γιὰ παράδειγμα, στὴν ἐρώτηση ἑνὸς μικροῦ παιδιοῦ κατὰ τὴ Θεία Λειτουργία, στὴ μέση τοῦ Χερουβικοῦ ὕμνου, ἐὰν μπορεῖ νὰ καθίσει στὸ κάθισμά του, ἡ ἀπάντηση εἶναι «ὄχι». Ἡ ἀπάντηση αὐτὴ μπορεῖ νὰ εἰπωθεῖ ἁπλᾶ καὶ σκέτα «ὄχι», ἀλλὰ μπορεῖ καὶ νὰ εἰπωθεῖ: «Τώρα δὲν καθόμαστε. Θὰ καθίσεις σὲ λίγο». Ὁ ἀντίκτυπος στὸ μικρὸ παιδὶ τῶν δύο αὐτῶν ἀπαντήσεων, ποὺ ἐπὶ τῆς οὐσίας λένε τὸ ἴδιο πρᾶγμα, εἶναι ἐντελῶς διαφορετικός: μὲ τὸ σκέτο «ὄχι» τὸ παιδάκι ἐξακολουθεῖ νὰ βρίσκεται μέσα στὴ δυσκολία του, χωρὶς νὰ ξέρει πότε θὰ βγεῖ ἀπὸ αὐτήν, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ αἰσθάνεται δυσφορία καὶ συχνὰ νὰ ἀντιδρᾶ μὲ γκρίνια. Μὲ τὴ δεύτερη ἀπάντηση ὅμως, λαμβάνει μὲν τὸ σωστὸ μήνυμα, ἀλλὰ ἔχει μπροστά του τὴν ἐλπίδα ὅτι θὰ ἔρθει σὲ λίγο ἡ ὥρα νὰ καθίσει καὶ ἔτσι ἡσυχάζει. Μιὰ μικρὴ διαφορὰ στὴ διατύπωση, λοιπόν, μπορεῖ νὰ ἔχει ἐντελῶς ἀντίθετα ἀποτελέσματα. Δὲν ἀρκεῖ, δηλαδή, πολλὲς φορὲς νὰ δώσουμε μιὰ ἀπάντηση. Πρέπει νὰ δώσουμε τὴ σωστὴ ἀπάντηση, ὥστε νὰ ἔχει καὶ τὰ ἀνάλογα ἀποτελέσματα στὸν ἄνθρωπο ποὺ ἀπευθυνόμαστε.
Τὸ πιὸ σημαντικὸ ὅμως ἀποτέλεσμα μιᾶς αἰσιόδοξης καὶ ἐλπιδοφόρας ἀπάντησης εἶναι τὸ ὅτι ἐκφράζεται μὲ αὐτὴν τὸ ἐνδιαφέρον μας γιὰ τὸν ἄλλο ἄνθρωπο. Δὲν ἀπαντᾶμε ἁπλῶς στὴν ἐρώτησή του, ἀλλὰ περνᾶμε ἐμμέσως τὸ μήνυμα ὅτι εἴμαστε κοντά του, ἐνδιαφερόμαστε καὶ κατανοοῦμε τὸ πρόβλημά του καὶ προσπαθοῦμε μαζί του νὰ δώσουμε μιὰ λύση.
Δὲν ἀρκεῖ στὸ παιδί, στὸ παράδειγμά μας, ἁπλᾶ νὰ ἀπαντήσουμε στὴν ἐρώτησή του γιὰ νὰ μάθει ὅτι στὸ Χερουβικὸ ὕμνο δὲν ἐπιτρέπεται νὰ καθίσει. Τοῦ ἀρκεῖ, ὅμως, νὰ νιώσει ὅτι καταλάβαμε πὼς κουράστηκε νὰ στέκεται ὄρθιο καὶ ὅτι σὲ λίγο θὰ μπορέσει νὰ καθίσει. Ἔχει σημασία γιὰ τὸ παιδὶ νὰ νιώσει ὅτι ἀσχοληθήκαμε μὲ τὸ πρόβλημά του, ὅσο ἀσήμαντο κι ἂν τὸ θεωροῦμε ἐμεῖς. Γιατί γιὰ μᾶς μπορεῖ νὰ φαίνεται ἀσήμαντο τὸ νὰ σταθεῖ τὸ παιδὶ ἀκόμη λίγο ὄρθιο, ἀλλὰ γιὰ τὸ ἴδιο τὸ παιδὶ ἐκείνη τὴ στιγμὴ εἶναι πολὺ σημαντικό.
Μιὰ αἰσιόδοξη διατύπωση, ἂν παρατηρήσουμε στὶς καθημερινὲς συναναστροφές μας μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ἐπηρεάζει πολὺ τὴν ψυχικὴ διάθεση τῶν γύρω μας. Ὅλοι θέλουμε νὰ ἀκούσουμε κάτι θετικό. Κι ἐμεῖς περιμένουμε ἀπὸ τοὺς ἄλλους νὰ μᾶς δώσουν μιὰ ἐλπίδα στὰ θέματα ποὺ ἀντιμετωπίζουμε, ἀλλὰ καὶ οἱ γύρω μας ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ μᾶς νὰ λάβουν ἕνα αἰσιόδοξο μήνυμα, τὸ ὁποῖο τελικὰ δὲν εἶναι ἁπλᾶ θέμα διατύπωσης, ἀλλὰ μέσα ἀπὸ τὴ διατύπωση αὐτὴ ἐκφράζεται τὸ ἐνδιαφέρον μας καὶ ἡ ψυχική μας διάθεση νὰ ἀσχοληθοῦμε πραγματικὰ μὲ τὸν διπλανό μας καὶ νὰ τοῦ προσφέρουμε μιὰ ἀνακούφιση σὲ αὐτὸ ποὺ τὸν ἀπασχολεῖ. Ἔχει μεγάλη σημασία στὶς σχέσεις μας μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους νὰ δείχνουμε τὸ ἐνδιαφέρον μας γι’ αὐτούς, ἐκφράζοντάς το μὲ κάθε τρόπο.
Ἡ αἰσιόδοξη διατύπωση ὅμως γιὰ νὰ εἰπωθεῖ, προϋποθέτει ἀπὸ μᾶς ποὺ τὴν ἐκφέρουμε, θετικὴ διάθεση πρὸς τὸν ἄλλο ἄνθρωπο. Γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ τοῦ δώσουμε μιὰ ἐλπίδα, θὰ πρέπει νὰ ἐνδιαφερθοῦμε γιὰ τὸ πῶς θὰ ἐκλάβει τὴν ἀπάντησή μας. Θὰ πρέπει ὁ ἀπώτερος σκοπός μας νὰ εἶναι ἡ ἀνακούφιση τοῦ ἄλλου ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν ἀγωνία τῆς στιγμῆς καὶ ὄχι αὐτὴ καθ’ ἑαυτὴ ἡ ἀπάντηση ποὺ θὰ τοῦ δώσουμε ὥστε νὰ λάβει τὸ μάθημα ποὺ τοῦ χρειάζεται.
Οἱ γονεῖς δοκιμαζόμαστε σὲ αὐτὸ πολλὲς φορὲς κάθε μέρα. Τὰ παιδιὰ ζητοῦν διαρκῶς διάφορα, ἀλλὰ σὲ πολλὰ αἰτήματά τους ἡ ἀπάντηση ποὺ πρέπει νὰ δώσουμε εἶναι ἀρνητική. Πῶς θὰ τὸ κάνουμε αὐτὸ ὥστε καὶ νὰ μὴν ἀπογοητευθοῦν τὰ παιδιὰ καὶ νὰ λάβουν τὸ σωστὸ μήνυμα; Ἄλλοτε χρειάζεται νὰ δώσουμε μιὰ παράταση στὸ αἴτημά τους, νὰ τὸ μεταθέσουμε γιὰ ἄλλη χρονικὴ στιγμή, ἄλλοτε ὅμως χρειάζεται νὰ τὸ ἀπορρίψουμε ὁριστικά. Ἐκεῖ θέλει τρόπο γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ ἡ ἀπόρριψη χωρὶς νὰ ἀπογοητευθοῦν καὶ νὰ ἀντιδράσουν ἄσχημα τὰ παιδιά. Θὰ μπορούσαμε γιὰ παράδειγμα, νὰ τοὺς προσφέρουμε μιὰ ἐναλλακτικὴ πρόταση ἢ νὰ δώσουμε μιὰ ἐξήγηση παραπάνω, ἐὰν ἡ στιγμὴ τὸ ἐπιτρέπει. Σὲ κάθε περίπτωση ὅμως, γιὰ νὰ ἔχει καλὸ ἀποτέλεσμα ὁ λόγος μας, θὰ πρέπει νὰ ἐπιδιώκουμε μὲ τὴν ἀπάντηση ποὺ θὰ δώσουμε νὰ εἰρηνεύσει ἡ ψυχὴ τοῦ ἄλλου ἀνθρώπου καὶ ὄχι ἁπλᾶ νὰ τοῦ δώσουμε ἕνα μάθημα.
Δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ δώσουμε ἕνα αἰσιόδοξο μήνυμα, ἐὰν ἐμεῖς δὲν ἐνδιαφερθοῦμε πραγματικὰ γι’ αὐτὸ ποὺ ἀπασχολεῖ τὸν συνάνθρωπό μας.
Καί, γιὰ νὰ ἐνδιαφερθοῦμε γιὰ τὸ πρόβλημα τοῦ ἄλλου, θὰ πρέπει νὰ σταματήσουμε γιὰ λίγο νὰ ἀσχολούμαστε μόνο μὲ τὸν ἑαυτό μας καὶ μὲ τὰ δικά μας προβλήματα. Αὐτὸς ὁ «αὐτισμὸς» τῆς ἐποχῆς μας, ἡ τάση ὅλων μας νὰ ἀσχολούμαστε ὁ καθένας μὲ τὰ δικά του θέματα, νομίζω ὅτι ἔχει ὁδηγήσει τὴν κοινωνία μας στὸ ἀδιέξοδο ποὺ ἀντιμετωπίζουμε καθημερινά, τῆς παντελοῦς ἔλλειψης ἐπικοινωνίας καὶ τῆς γενικῆς ἀδιαφορίας. Ὅσο ὅμως ἀσχολούμαστε εἰλικρινὰ μὲ τοὺς γύρω μας, τόσο πιὸ πολλὰ πράγματα συνειδητοποιοῦμε πρῶτα γιὰ τὸν ἑαυτόν μας καὶ ὕστερα γιὰ τοὺς ἄλλους. Σὰν νὰ γινόμαστε πιὸ ψύχραιμοι, πιὸ νηφάλιοι, πιὸ ταπεινοί, πιὸ ἱκανοὶ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὶς διάφορες καταστάσεις.
Ἂς βγοῦμε λοιπόν, γιὰ λίγο ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας καὶ ἀπὸ τὰ δικά μας «θέλω» καὶ ἂς δώσουμε λίγη προσοχὴ στὰ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς γύρω μας. Ἂς θελήσουμε νὰ δώσουμε λύση στὰ αἰτήματά τους, ἀκόμη κι ἂν πρέπει νὰ ἀρνηθοῦμε. Ἂς μετατρέψουμε τὴν ἄρνηση ποὺ πρέπει νὰ δώσουμε σὲ μιὰ ἐναλλακτικὴ λύση. Ἂς δείξουμε, ἁπλᾶ, ἐνδιαφέρον!
Θὰ διαπιστώσουμε ὅτι ἡ δική μας συμβολὴ στὴν ἐπίλυση αὐτῶν τῶν θεμάτων μπορεῖ νὰ εἶναι μεγαλύτερη ἀπὸ αὐτὴ ποὺ νομίζουμε ὅτι μποροῦμε νὰ προσφέρουμε, ἐνῷ παράλληλα, θὰ δεχθοῦμε κι ἐμεῖς τὴν εὐεργετικὴ συνδρομὴ τῶν ἄλλων στὶς δικές μας ἀναζητήσεις.
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 154-155, Ἰούνιος – Ἰούλιος 2015
Πηγή: Συνοδοιπορία