O Παράδεισος της Ψαλτικής Τέχνης
Σκέψεις προς τους αδελφούς ιεροψάλτες
Γράφει ο Ιάσων Ιερομ.
Πίσω απ’ το τάλαντο της Ψαλτικής κρύβεται ο Παράδεισος. Έλεγεν ένας παλαιός παπάς «από το πως ψάλλεις, φαίνεται πόσον αγώνα πνευματικό κάνεις».
Έπειτα, η σχέση του ψάλτη με την ίδια την τέχνη της μουσικής και μάλιστα, όχι μόνο με την βυζαντινή μουσική αποκλειστικά, αλλά την εν γένει, ως οδό έκφρασης και επικοινωνίας.
Άλλωστε, τίποτε δε γεννήθηκε από μόνο του, τουλάχιστον από τότε που άρχισαν οι άνθρωποι να φτιάχνουν τις πρώτες κοινωνίες και σιγά σιγά να επινοούν τη γραφή.Ο Ιεροψάλτης μετέχει της Τέχνης. Δεν είναι εκτελεστής αλλά μυσταγωγούμενος εν Εκκλησία,εκφράζει τον αγώνα του για την υπέρβαση από την φθαρτότητα του κόσμου. Τι ευλογημένη αντίθεση! Ένα προϊόν πολιτισμού, όπως η Μουσική, λιβανίζεται μες την εκκλησιά της Ανάστασης.Μέσα σ’ αυτήν γίνεται δοξολογία, ικεσία, και μετάνοια.
Σε μια συναυλία βυζαντινής μουσικής θα θαυμάσει κανείς την τεχνική μιας χορωδίας και τις δυνατότητές της. Πράγμα σπουδαίο μα… βυζαντινή μουσική χωρίς ακολουθία, χωρίς λιβάνι, χωρίς Θεία Λειτουργία δεν θα μπορέσει ποτέ στ’ αλήθεια να υπάρξει.
Όπως αναζητά τον Θεό στη ζωή του, ο Ιεροψάλτης θα Τονε αναζητήσει και πάνω στο ψαλτήρι. Μας παρέδωσαν οι πατέρες μας ταπεινούς ψαλτάδες και δασκάλους. Ψαλτάδες που όταν έψαλλαν κοίταζαν μονάχα το βιβλίο καθ΄ όλη τη διάρκεια της ακολουθίας.
Δε γύριζαν το κεφάλι, μετά από ένα επιβλητικό «Κύριε Ελέησον», να δουν τη συγκίνηση και τον θαυμασμό του κόσμου ώστε να φορτίσουν τις εγωιστικές τους μπαταρίες. Δε μειδιούσαν όταν ο αριστερός τους έκανε κάποιο λάθος κι ούτε το σχολίαζαν περιπαικτικά στον Δομέστικο.
Ο Χριστός κι η μουσική, δεν υπήρχε τίποτ’ άλλο. Καμιά φορά βλέπεις στ’ αναλόγια ένα μικρό χάρτινο εικονάκι καρφιτσωμένο πάνω- πάνω: υπάρχουν ψάλτες που κοιτάζουν, σ’ όλη την ακολουθία, βιβλίο κι εικονάκι. Κι η προσευχή του ψάλτη ταξιδεύει στο εκκλησίασμα, αυτό είναι το μόνο σίγουρο!
Οι ισοκράτες διαιωνίζουν τη φωνή του Πρωτοψάλτη, δίδοντας προοπτική στον ήχο κι όχι υπερβαίνοντας τον λόγο.
Έτσι, καταλήγουμε, ότι στην Αγία μας Εκκλησία δε λέμε «τραγουδάκια»! Πόσο μάλλον όταν ψάλλουμε στον Θεό τροπάρια, τα οποία προέρχονται απ’ τα ασκητικά κελιά των βυζαντινών μοναχών.
Ο λόγος της βυζαντινής μας υμνολογίας είναι βιωματικός και όχι συναισθηματικός. Ο Ιεροψάλτης δε προσπαθεί να συγκινήσει κάποιο ακροατήριο αλλά να συνεπάρει στα ανείπωτα των Εσχάτων τον λαό του Θεού. Έναν λαό, ο οποίος δεν απαρτίζει κάποιο ακροατήριο αλλά συμμετέχει -και μάλιστα ενεργά- στην τέλεση του Μυστηρίου.Όλες οι ιερές τέχνες που μας άφησαν οι πατέρες μας δεν έχουν χαρακτήρα διδακτικό μονάχα για τον λαό, τον αποδέκτη δηλαδή της τέχνης, αλλά και για τον εκφραστή της.
Το πρώτο πράγμα που μαθαίνει ο Ιεροψάλτης είναι να κάνει υπακοή στο συλλογικό βίωμα της Εκκλησίας.
Το «Τυπικό», δηλαδή οι κανόνες σχετικά με το τι ψάλλεται και πότε, έχει βαθιά ποιμαντικό χαρακτήρα.
Η Εκκλησία δεν καθαιρεί την προσωπική έκφραση του καθένα αλλά την εντάσσει στο διακόνημά της στον κόσμο που δεν είναι άλλο από την Σωτηρία του, με την βυζαντινή μας μουσική ν’ αποτελεί ένα από τα χρησιμότερα πνευματικά εργαλεία στον ευαγγελισμό του κόσμου.
Αγαπητέ Ιερομόναχε Ιάσωνα, εύχεσθε
και ξέρετε, μας καλύψατε.
Σπάνια πράγματα είναι αυτά, να συναντώνται όμως.
Αδυσώπητο ανταγωνισμό βαθιά βλέπω και με φρίκη τον εαυτό μου βρίζω.
Ο κύριος σκοπός που στην αρχή βάζω – είναι για την αγάπη του Θεού όλα, λέω – υποσκελίζεται και το να συμβάλω στην κατάνυξη όλων μας, υποβαθμίζεται.
Σ’ ανθρωπαρέσκεια γλυστράω, και αυτοθαυμάζομαι και με τις κατά τα άλλα ομολογουμένως όμορφες »άριες» ξελαρυγγιάζομαι ……
Ξέρω έναν όμως, που όπως μου πε, συνεργεία Θεού αγώνα κάνει, κάπως να ξεφύγει.
Ψάλλει άνευ αμοιβής, κι έτσι αλλουνού παραδίνει τα κλειδιά, σηκώνεται και φεύγει, σε ένα στασίδι αλλού μαζεύεται ο νους και προς τα ύψη ανεβαίνει.
Άλλος πάλι μου πε, πως στραβά, ξερά, στριγγά και φάλτσα ακούς, ή αμανέδες απ την άλλη κι αγανακτείς.
‘Η κι άλλος, πως τσιπουράκι και μεζέ να φέρει και μαντολίνο συνάμα να παιχτεί και στις δυτικόφερτες τετραφωνίες, τούρχεται να ξεχαστεί.
Και στο Άγιον ¨Ορος αραιώνουν αυτά που αναφέρετε, με τα ΜΜΕ των πολλαπλών ακουσμάτων και τους ενδοτισμούς, αλλοίωση επήλθε και διάχυση πολύ και η ευλάβεια αποδημητικό πουλί και όπως είπατε, στο άκουσμα της ψαλμωδίας αυτό βγαίνει και έτσι αδυνατεί, στα ανείπωτα των εσχάτων τον κόσμο να φέρει.-
Γέροντα Ιάσονα ευλογειτε! Σας παρακαλω την προσευχη σας για ίαση του συζύγου μου Εμμανουήλ που έχει χειρουργηθεί για καρκινο προστατη! Σας ικετεύω για την πνευματική σας στήριξη Στη πορεία της υγείας του! Υπάρχουν παιδιά Ευχαριστώ πολύ!ευλογειτε χρυσουλα