H ευκολία της …διαγραφής

Της Αργυρώς Σταθερού

Το να διαγράψει κάποιος ένα φίλο στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, το facebook ή το twitter είναι ό,τι πιο εύκολο. Πατάει δύο – τρία κλικ και όπως συνηθίζουν να λένε οι νέοι, «άντε γειά…»! Αναρωτιέται, όμως, κανείς αν αυτή η διαγραφή περιορίζεται στις επικοινωνίες με διαδικτυακές επαφές, ή επεκτείνεται στο νέο, σύγχρονο τρόπο γίγνεσθαι. Μήπως με την ίδια ταχύτητα και ευκολία που πιέζει κάποιος τα κλικ στο ποντίκι, «ξεπετάει» και τις σχέσεις του με τους ανθρώπους; Οι εμπειρίες της ζωής δείχνουν πως όσο δύσκολα κτίζονται οι ανθρώπινες φιλίες και σχέσεις, τόσο εύκολα γκρεμίζονται. Η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός απαιτούν κόπο σε βάθος χρόνου για να εδραιωθούν και ένας κακός χειρισμός μπορεί να τα καταστρέψει όλα, κυριολεκτικά, σε μια στιγμή. Δεν παίρνει πολύ χρόνο στο σύγχρονο άνθρωπο, που κατά κόρον λειτουργεί σε ταχύτητες που συμβαδίζουν με αυτές της προηγμένης τεχνολογίας, να κόψει μια …σύνδεση. Μόνο που πίσω από ένα ηλεκτρονικό προφίλ κρύβεται ένας άλλος άνθρωπος και όχι ένας, ακόμα, λογαριασμός! Μία οντότητα με αισθήματα, παρελθόν, παρόν και μέλλον. Η διαγραφή μιας επαφής «ελαφριά τη καρδία» σημαίνει απόρριψη ενός προσώπου με διαδικασία «ψεκάστε – σκουπίστε – τελειώσατε» από το οπτικό μας πεδίο και εν κατακλείδι από το μυαλό μας. Ή τουλάχιστον, έτσι νομίζουν μερικοί, πως διαγράφοντας κάποιον από τη λίστα των φίλων τους θα διαγραφεί από το μυαλό και τη ζωή τους. Η καρδιά, όμως, όσο πληγωμένη, διεφθαρμένη κι αν είναι, σκουντάει το νου και αυτός θυμάται.

Τα παλιά χρόνια, όταν δεν υπήρχε η «προηγμένη», ηλεκτρονικού τύπου ενημέρωση μέσω του ίντερνετ, οι άνθρωποι και πάλι μάλωναν, χώριζαν και διέκοπταν φιλίες μακροχρόνιες. Αυτά, όμως, γίνονταν με σχετική ανωνυμία, κάποτε αθόρυβα και χωρίς οι εμπλεκόμενοι να «γίνονταν βούκινο» κοινοποιώντας και εκθέτοντας δημόσια τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Ίσως το πολύ – πολύ το μάθαινε η οικογένεια, η γειτονιά και ο μικρός, κοινωνικός περίγυρος που εμπλέκονταν αποκλειστικά μαζί τους. Ακόμα και τα δημόσια πρόσωπα μπορούσαν να έχουν μία ιδιωτική, προφυλαγμένη κατά κάποιο τρόπο ζωή, χωρίς τα φώτα της δημοσιότητας σε κάθε τους βήμα. Αυτό, πλέον, δεν ισχύει ούτε για τους διάσημους, ούτε για τους άσημους, ούτε για κανέναν, καθώς έγινε απόλυτα συνηθισμένη η δημόσια προβολή των πάντων.

Κάποτε κυκλοφορούσαν χαρακτηρισμένες «κουτσομπολίστικες» φυλλάδες (βάση περιεχομένου και κυρίως κοινωνικού ρεπορτάζ) και τώρα όλα τα ενημερωτικά μέσα αδιακρίτως, ακόμα και τα οικονομικά site, μάς τροφοδοτούν με όλων των ειδών, απόλυτα προσωπικές πληροφορίες, εικόνες και αφιερώματα που ξεπερνούν κάθε όριο ιδιωτικότητας, αηδιαστικού ή χυδαίου. Τα πρόσωπα εξευτελίζονται, οι συνήθειές τους, το σώμα τους, οι σχέσεις τους, τα λεγόμενα ή γραφόμενά τους προς τέρψη και διασκέδαση της μάζας που πρέπει να τα ξέρει όλα για όλους και ποτέ δεν ικανοποιείται, ούτε της κάνει εντύπωση πλέον και η πιο «κουφή» και ακραία είδηση, καθώς τα έχει δει και διαβάσει όλα! Ζούμε στην εποχή του απόλυτου ηθικού ξεπεσμού που προβάλλεται ως φυσιολογικός στην κάθε διαστροφή του, γιατί μας γίνεται τόση πλύση εγκεφάλου με περιττή υπερ-πληροφόρηση που, πλέον, σε τίποτα δεν αντιδράμε.

Αυτή είναι η απόλυτη δυστυχία του σύγχρονου ανθρώπου που ζει μέσα από οθόνες και τελικά, καταλήγει και ο ίδιος παίκτης ενός παγκόσμιου reality show τύπου «big brother». Όλα ρέουν γρήγορα, κατακλυσμιαία, επιφανειακά, επίπεδα και χωρίς νόημα τελικά, ούτε εμβάθυνση στις διαπροσωπικές σχέσεις που έχουν, ως επί το πλείστο, βραχυπρόθεσμη διάρκεια και σύντομη ημερομηνία λήξης. Μοιάζουν σαν τα πακέτα επικοινωνίας ή σαν τη σύνδεση στο διαδίκτυο. Ορισμένος χρόνος ομιλίας και γρήγορες, ενίοτε εικονικές ταχύτητες που δίνουν απεριόριστο χρόνο με υψηλές χρεώσεις και φαινομενικά τα πάντα, αλλά, τελικά, τίποτα! Μέσω της συμμετοχής του σε κοινωνικά δίκτυα ο καθένας μπορεί να εκφράζει δημόσια γνώμη που δεν αφορά παρά μόνο τον εαυτό του ή άντε και τον …κολλητό του, να «σκοτώνει» την ορθογραφία της γλώσσας του χωρίς να διορθώνεται σε αυτό, να φλερτάρει και να κυνηγά άτομα, κάποτε ανήλικα, να υποδύεται πρόσωπα και ρόλους, να παραπλανά και να εξαπατάται. Έχει άπειρες δυνατότητες να συνάπτει ηλεκτρονικές φιλίες, να μπαίνει σε ομάδες ανθρώπων κοινών ενδιαφερόντων, να μιλά με τις ώρες και τις μέρες, να γεμίζει τον κόσμο με παραπλανητικές πληροφορίες, ψεύτικες ειδήσεις, κακόγουστες φωτογραφίες και κείμενα και γενικά, να ζει σε μια ατέρμονη εικονική πραγματικότητα ηλεκτρονικών παιχνιδιών και συνομιλιών.

Δεν πρέπει να γελιόμαστε. Επιστημονικές, ιατρικές μελέτες έρχονται συνεχώς να αποδείξουν πως η παρατεταμένη χρήση του διαδικτύου εθίζει το χρήστη και προκαλεί εξάρτηση στον εγκέφαλο, όπως και άλλες βαριές εξαρτήσεις, το ποτό, το τσιγάρο ή τα ναρκωτικά. Δυστυχώς, δεν κινδυνεύουν μόνο τα παιδιά και οι έφηβοι, κινδυνεύουν πλέον και οι ενήλικες να χάσουν το νόημα στη ζωή και την ηρεμία της ψυχής τους. Δεν μιλάμε για το πόσα πρόσθετα προβλήματα επισυνάπτουν στις ήδη δύσκολες και πολυσύνθετες ανθρώπινες σχέσεις κάθε είδους. Παιδικοί φίλοι, συμμαθητές από το σχολείο, ζευγάρια σε σχέση, παντρεμένοι ή ελεύθεροι γίνονται «μαλλιά κουβάρια» με αφορμή likes, σχόλια ή υπονοούμενα ή ακόμα και νέα αιτήματα φιλίας που δέχονται και στο τέλος παραγνωρίζονται ηλεκτρονικά, ενώ μπορεί στην πραγματική ζωή τους να μην συνέτρεχαν λόγοι για αυτό ή να μη βλέπονταν συχνά, τόσο που να δημιουργούνταν πραγματικές αφορμές για διαφωνίες και παρεξηγήσεις. Ζευγάρια κάποτε φτάνουν και στο χωρισμό και η αφορμή ήταν η ηλεκτρονική απιστία που την άφησαν να δηλητηριάσει τη διαπροσωπική σχέση τους και να επεκταθεί στην αληθινή ζωή τους.

Ο παγκόσμιος κοινωνικός ιστός υπολογιστών, το διαδίκτυο, τείνει, πλέον, να μοιάζει με τον ιστό μιας θανατηφόρας αράχνης που καραδοκεί στην παγίδα της να πιάσει το θύμα και να το καθηλώσει, να το παραλύσει και εν τέλει να το υποδουλώσει. Οι ανθρώπινες σχέσεις δοκιμάζονται, τα συναισθήματα γεννιούνται με ευκολία και πεθαίνουν με ακόμα μεγαλύτερη, φιλίες ετών καταρρέουν με το πάτημα μερικών εντολών ενός ποντικιού. Απόγνωση και απογοήτευση διαδέχονται τον ενθουσιασμό της ανθρώπινης επικοινωνίας, της ενημέρωσης και εν γένει της ηλεκτρονικής επαφής. Οι νέοι άνθρωποι δεν γράφουν πια γιατί δε διαβάζουν, δεν ερωτεύονται με διάρκεια γιατί δεν έχουν χρόνο να σκεφτούν και να ζήσουν τη σχέση χωρίς εξωτερικά εμπόδια και παρεμβολές τρίτων προσώπων, κυρίως «ηλεκτρονικών». Από κεκτημένη ταχύτητα σχεδόν τα πάντα κοινοποιούνται, εκχυδαΐζονται και ξεπέφτουν σε χρόνο ρεκόρ, τίποτα και κανένας δεν γλυτώνει μέσα στον ηλεκτρονικό κόσμο της επικοινωνίας. Το προσωπικό απόρρητο είναι, πλέον, διαβλητό, καθώς χάκερ κάθε είδους και δυνατοτήτων παραβιάζουν τα πάντα όλα.

Αναρωτιέται κανείς αν και κατά πόσον αυτά συμβαίνουν απόρροια της γρήγορης σε ρυθμούς εποχής μας και συνέπεια της αλόγιστης χρήσης της τεχνολογίας και των μέσων μαζικής επικοινωνίας ή είναι μια καλοστημένη παγίδα που μόνοι μας αναπαράγουμε, στήνουμε και πέφτουμε θύμα της. Ποιός μας φταίει όταν εμπιστευόμαστε αγνώστους που μας φλερτάρουν ηλεκτρονικά και με ασφάλεια πίσω από ένα πλασματικό, ενίοτε, προφίλ; Είναι ή όχι δική μας επιλογή να εκθέτουμε τις σκέψεις, τις συνήθειες, την πραγματικότητα, τη ζωή, την οικογένειά μας, τα όνειρα και τις πεποιθήσεις μας στο facebook? Γιατί δεν θα αργήσει η στιγμή -και είναι σίγουρο- πως θα μας συμβούν ένα σωρό πράγματα που δεν τα επιθυμούμε και θα μας εξαγριώνουν. Θα μας γράψουν σχόλια που δεν μας αρέσουν, αφήνοντας υπονοούμενα που ίσως μας θίγουν, θα χρησιμοποιήσουν μια πληροφορία εναντίον μας, θα φλερτάρουν τον άντρα ή τη γυναίκα της ζωής μας με μηνύματα στο chat, θα προσπαθήσουν να εξαπατήσουν σεξουαλικά το παιδί μας ή εμάς τις ίδιες, θα κλέψουν τα προσωπικά μας δεδομένα και άλλα πολλά. Δεν αργεί ο καιρός που ενώ στην πραγματικότητα δεν θα λέγαμε κατάμουτρα σε κάποιον κάτι που μας ενοχλεί σε αυτόν, θα μπούμε σε πειρασμό να το κοινοποιήσουμε «κεκαλυμμένα» με σχετική μας ανάρτηση και να «διακοσμήσουμε» τον «τοίχο» του ανυποψίαστου «φίλου – θύματος»! Και τότε, μεμιάς, όλα γκρεμίζονται και άνθρωποι πληγώνουν και πληγώνονται εκ του …μακρόθεν και αυτό είναι το παράλογο της υπόθεσης. Αρχίζοντας από τις σύνθετες και βαριές περιπτώσεις, έχουμε ανθρώπους που ζουν με το εάν και κατά πόσο θα «ρίξουν» το διαδίκτυο με τις εξωφρενικές τους φωτογραφίες, τις παραποιημένες, ψεύτικες selfie και τα ξεδιάντροπα γυμνά τους! Πηγαίνοντας ακόμα παραπέρα υπάρχουν νέες ή γυναίκες που αυτοκτονούν επειδή φωτογραφίες ή βίντεο με πολύ προσωπικές τους στιγμές δημοσιοποιήθηκαν με σκοπό την κερδοφορία ή το δημόσιο εκβιασμό και εξευτελισμό τους. Ανήλικοι διασύρονται και ενήλικοι μπλέκονται σε απίστευτες περιπέτειες ηθικής ή οικονομικής απάτης και κλαίνε με πικρό δάκρυ για την αφέλεια ή τις κακές επιλογές τους. Περνώντας στα απλούστερα, ο σύζυγος φλερτάρει ασύστολα με άλλες γυναίκες ή και …άντρες και η σύζυγος νομίζει πως δουλεύει στον υπολογιστή του, το παιδί διαγράφει το γονιό από τους φίλους του επειδή έκανε like στο status ή σχόλιο στη φωτογραφία του. Ενίοτε, ανακαλύπτει κάποιος, έκπληκτος, πως η γυναίκα που ερωτεύτηκε παράφορα τον χωρίζει σε χρόνο ρεκόρ και σαν να μην έφτανε ο πόνος του ενημερώνεται πως σε μια βδομάδα απέκτησε …198 νέους φίλους, όλοι άντρες! Γενικώς, εκεί μέσα στον κόσμο του facebook και του twitter όλα μπορούν να συμβούν. Και αυτό που συνήθως διακρίνει κανείς είναι το χαμηλό επίπεδο του μέσου ανθρώπου, η βλακεία, η μικρότητα και η φιλαυτία του, που είναι και ιδίωμα όσων έχουν εγωισμό, καθώς στερούνται πραγματικής ή κοινωνικής μόρφωσης. Η διαστροφή βρίσκει το απόλυτο άρμα της, και το χρησιμοποιεί για να «καλπάζει» ανενόχλητη. Ο κάθε βλάκας νομίζει πως είναι το κέντρο του κόσμου ή έτσι θέλει να πλασάρεται. Έλεος! Πόσο τραγικό ή μήπως κωμικοτραγικό; Μάλλον το δεύτερο γιατί είναι για γέλια να σκάβει κανείς τον ίδιο του το λάκκο και μετά να ενοχοποιεί αυτούς που τον έριξαν μέσα! Είναι και δείγμα ψυχασθένειας, απόρροια της ηλεκτρονικής μας εξάρτισης. Τα ηλεκτρονικά ναρκωτικά δεν είναι λιγότερα επικίνδυνα από την ηρωίνη ή την κοκαΐνη στο μυαλό και στη γενικότερη ψυχική και σωματική υγεία του ανθρώπου.

Καθώς το βλέμμα βομβαρδίζεται από εικόνες που προβάλλονται μέσω από οθόνες, το να κοιτάξει κανείς κάτι με τα δικά του μάτια και οπτική, καταντά ουτοπικό. Και τότε το εικονικό μοιάζει αληθινό και αντίστροφα.

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, όσο χρειάζεται ο καθένας και δύναται, είναι μια «ηλεκτρονική αποτοξίνωση», μία «δίαιτα οφθαλμών» ή «εγκράτεια» (χριστιανική έννοια που δεν είναι στο λεξικό ή στο γίγνεσθαι του ανθρώπου της εποχής μας). Ο σύγχρονος άνθρωπος καλό θα ήταν να επιδιώξει την αληθινή επαφή με τους ανθρώπους (αλλά και τα ζώα και τη φύση), να τηλεφωνήσει ή να περάσει να δει από κοντά ένα φίλο του, να στείλει μια ευχετήρια κάρτα μέσω ταχυδρομείου -κίνηση που έχει το στοιχείο της αμεσότητας και ικανοποιεί χειροπιαστά τις αισθήσεις μιας επαφής-, να καθίσει αγκαλιά με τον άνθρωπό του στον καναπέ να ακούσουν μουσική, αντί να αφιερώνει χιλιάδες τραγούδια στους ηλεκτρονικούς του φίλους, να φλερτάρει πολλούς μέσω του messenger και του viber και τελικά, να επικοινωνεί με απρόσωπους «ανθρώπους» τύπου ρομπότ, στο υπερπέραν! Απαιτείται να βγάλει μια βόλτα το παιδί ή το σκύλο του, αντί να «ποστάρει» για ώρες ανούσια αποφθέγματα για το τι σημαίνει γονεϊκή αγάπη ή φωτογραφικές αγγελίες αδέσποτων ζώων προς υιοθεσία. Ίσως πρέπει να επισκεφτεί εκείνη την ξεχασμένη θεία με το εγκεφαλικό στο γηροκομείο και όχι να περιμένει να πεθάνει για να δημοσιεύει τραγούδια στη μνήμη της συνοδευμένα με λυπημένα emoticons που στάζουν δάκρυα. Είναι ειλικρινές και ντόμπρο να λύνει τις διαφορές του από κοντά, δια ζώσης και όχι παίζοντας εκ του ασφαλούς (και τελικά «πισώπλατα») πίσω από δημοσίευση σχολίων που πληγώνουν και μένουν ως ντοκουμέντο στα μάτια όλων όσων δεν τους αφορούν προσωπικά. Και πάνω από όλα, καλό θα είναι να χρησιμοποιεί την καρδιά του περισσότερο με εν – συναίσθηση και το μυαλό του με ωριμότητα πριν πατήσει το κλικ της …διαγραφής και διαγράψει κάποιον από τους φίλους του. Και όχι μόνο από την ηλεκτρονική, αλλά και από την πραγματική ζωή του. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνά πως όσους κι αν προσθέσει στις ηλεκτρονικές επαφές του, η μοναξιά της αληθινής ζωής δεν θα πάψει να κτυπά την πόρτα του. Η καρδιά του σύγχρονου ανθρώπου είναι πορωμένη από τη μάστιγα της αναισθησίας της σύγχρονης πραγματικότητας , όμως, κάπου βαθιά μέσα της εξακολουθεί να αισθάνεται, έχει ένα ίζημα φιλότιμου και ευαισθησίας.

Η αυτοπροστασία από την ηλεκτρονική υπερ-έκθεση στον ιλιγγιώδη και ενίοτε πλασματικό διαδικτυακό κόσμο της επικοινωνίας ή ενημέρωσης είναι η καλύτερη πρόληψη καταρράκωσης της καρδιάς μας και των ανθρώπινων σχέσεων γενικότερα. Εκτός κι αν θέλουμε να ήμαστε «καμένοι» στα κοινωνικά δίκτυα και τον ηλεκτρονικό κόσμο και τελικά, «τελειωμένοι» ως αληθινοί, γήινοι, πνευματώδεις και νοήμονες άνθρωποι.

Κι ας μη κατακρίνουμε αυτούς που κυνηγούν μετά μανίας pokemon. Κάπως έτσι μοιάζουμε κι εμείς, κυνηγώντας και εξοντώνοντας ανθρώπους στο διαδίκτυο, γνωστούς και αγνώστους, που τους μετατρέπουμε από πρόσωπα σε …λογαριασμούς και «είδηση»!