Θάνατος ή Ελευθερία;

Συνήθως την 25η Μαρτίου θυμόμαστε το βασικό σύνθημα της Επανάστασης του 1821, Ελευθερία ή Θάνατος, το οποίο παραπέμπει και στο σχεδιασμό της σημαίας μας.

Στην εθνική εορτή αυτή συνήθως εστιάζουμε στο πρώτο διαζευκτικό, την Ελευθερία, το τελικό απρόσμενο(;) αποτέλεσμα του ξεσηκωμού του γένους υπό συνθήκες από αντίξοοες έως παράλογες. Δικαίως φυσικά, διότι χάρις σε αυτό το πνεύμα και στα συγκεκριμένα πρόσωπα, επώνυμα και ανώνυμα που το ενστερνίστηκαν και το ακολούθησαν έως το τέλος, οφείλουμε σήμερα την εθνική ανεξαρτησία μας. Συνεπώς το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας στη μνήμη αυτών των αφανών ευεργετών μας.

Παράλληλα, παρατηρώ ότι συνήθως ξεχνιέται το άλλο -τότε πιθανότερο και για μας λιγότερο «ελκυστικό»- ενδεχόμενο του διαζευκτικού συνθήματος· ο Θάνατος. Η εποχή μας έχει εξορίσει τον θάνατο από την καθημερινότητά μας. Δεν θέλουμε να τον σκεφτόμαστε κι όποτε η συζήτηση έρθει σ’ αυτόν, χτυπάμε ξύλο να τον «ξορκίσουμε». Στην θεωρία του σημερινού πολιτισμού, ο βιολογικός θάνατος ταυτίζεται με το τέλος της ζωής, το υπέρτατο κακό.

Τιμή ήρωα = η μίμηση του ήρωα. Αξίζει ίσως λοιπόν σήμερα να αναρωτηθούμε· ποια ήταν τα θεμέλια του ηρωισμού και της αυτοθυσίας των αγωνιστών του ’21; Τι ήταν αυτό που τους έκανε να περιφρονήσουν το θάνατο, να προτιμήσουν τη θυσία της ζωής τους; Η αγάπη της ελευθερίας; Το αβάσταχτο βάρος της οθωμανικής σκλαβιάς; Το φρόνημα που τους καλλιέργησε η πίστη; Ποιο ήταν τελικά αυτό το αθάνατο κρασί του ’21 το οποίο κλήθηκαν να πιούν και να μεθύσουν έναν αιώνα μετά στο έπος του 1940;

Ίσως τελικά για να επανασυνδεθούμε με το νόημα της γιορτής και να ξεφύγουμε από τη μονοτονία της επανάληψης, να είναι σκόπιμο να επικεντρώσουμε στο «δέντρο» αντί για το δάσος, λεπτομέρειες και περιστατικά, πρόσωπα και συμπεριφορές τα οποία θα μιλήσουν στην ψυχή μας δίνοντάς της στην πυξίδα των αξιών μια ένδειξη προσανατολισμού προς την ουσία.