Γεώργιος Ιβάνωφ-Σαϊνόβιτς: ο άγνωστος πρωταθλητής, ήρωας, και σαμποτέρ της Αντίστασης

Ο Γεώργιος Ιβάνωφ-Σαϊνόβιτς ήταν Πολωνός και Έλληνας αθλητής, που αγωνίστηκε ως σαμποτέρ στην Ελληνική Αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς ακριβώς πριν από 80 χρόνια, στις 4 Ιανουαρίου 1943.

Γεννήθηκε στη Βαρσοβία στις 14 Δεκεμβρίου 1911, ως γιος του Ρώσου συνταγματάρχη Βλαντιμίρ Ιβάνωφ και Πολωνέζας μητέρας Leonarda Szajnowicz. Οι γονείς του χώρισαν και η μητέρα του παντρεύτηκε αργότερα έναν  Έλληνα επιχειρηματία, τον Ιωάννη Λαμπρινίδη και μαζί μετακόμισαν στη Θεσσαλονίκη σε ηλικία 11 ετών. Γράφτηκε στην ποδοσφαιρική ομάδα του Γαλλικού Λυκείου και συμμετείχε στην εφηβική ομάδα ποδοσφαίρου του Ηρακλή ως τερματοφύλακας. Οταν ο Ηρακλής έφτιαξε κολυμβητικό τμήμα τότε μεταπήδησε σε αυτό. Ηταν φοβερός σκόρερ στο πόλο, αθλητής με πανελλήνια ρεκόρ και με αρχηγική προσωπικότητα. Ως αθλητής του Γ.Σ. Ηρακλής Θεσσαλονίκης είχε πολλές διακρίσεις στην κολύμβηση και υδατοσφαίριση. Χαρακτηριστικά, το 1933 κατέρριψε το πανεπιστημιακό ρεκόρ κολύμβησης του Βελγίου στα 50 μέτρα ελεύθερο σε 35″, ενώ το 1934 αναδείχθηκε πρωταθλητής Ελλάδας στα 100 μ. ελευθέρας κολύμβησης.

Ήταν επίσης μέλος της ομάδας υδατοσφαίρισης του AZS Βαρσοβίας και της πολωνικής εθνικής ομάδας υδατοσφαίρισης. Αποφοίτησε ως Γεωπόνος-Μηχανικός από το Πανεπιστήμιο της Louvain στο Βέλγιο, έκανε και μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Έκτος από την πολωνική γλωσσά μιλούσε άπταιστα την αγγλική, ρώσικη, γαλλική, γερμανική και την ελληνική.   

Με την κατάληψη της Πολωνίας και της Ελλάδας από τους Ναζί φούντωσε μέσα του ο εθνικός παλμός να πολεμήσει για τις δύο πατρίδες του. Η ανιψιά του Γεώργιου Ιβάνωφ, Λεονάρδα Λαμπριανίδου διηγείται στα «ΝΕΑ» οικογενειακές αναμνήσεις από τον θείο της και μοιράζεται φωτογραφίες από τη ζωή του.

«Αθλητής, πολύγλωσσος, με πτυχία, ήταν ένας υπερ-κατάσκοπος, «Τζέιμς Μποντ» της εποχής του. Οταν ξεσπά ο πόλεμος, σύμφωνα με τις αφηγήσεις, καίγεται για να βοηθήσει. Γίνεται ο σύνδεσμος που διοχετεύει Πολωνούς από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης στον Πειραιά κι από εκεί με καράβια στη Μέση Ανατολή. Ομως αυτό δεν του αρκεί, θέλει ντε και καλά να πολεμήσει. Ετσι, λίγο πριν από την εισβολή των Γερμανών αποφασίζει και κατεβαίνει στην Αθήνα. Στο οικογενειακό μας αρχείο υπάρχει το διαβατήριό του με την ημερομηνία της αναχώρησης και τη σημείωση: «Επιτρέπεται η αναχώρηση για το εξωτερικόν με τηλεφωνική διαταγή του υφυπουργού Δημοσίας Ασφαλείας, Θεσσαλονίκη 5 Μαρτίου 1941″. Επίσης υπάρχει σφραγίδα της 26ης Απριλίου του ίδιου έτους που πιστοποιεί ότι έχει φτάσει στη Μέση Ανατολή».

Σκοπός του Ιβάνωφ, εξηγεί η κ. Λαμπριανίδου, είναι να συμμετάσχει στην Πολωνική Ταξιαρχία των Καρπαθίων που βρίσκεται κοντά στην Αλεξάνδρεια με 300 αξιωματικούς και 4.700 εθελοντές στρατιώτες. Παρ’ όλ’ αυτά, τον εντάσσουν στις εφεδρείες και αποσπάται ως διερμηνέας στο πολωνικό προξενείο στην Ιερουσαλήμ. «Ενοχλεί τους πάντες για να τον στείλουν να πολεμήσει. Ομως, όπως φαίνεται, τον προορίζουν για κάτι περισσότερο. Εκπαιδεύεται σε ειδικό χώρο έξω από τη Χάιφα και με το αγγλικό υποβρύχιο «Thunderbolt», τον Οκτώβριο του 1941, αποβιβάζεται μυστικά σε ακτή της Ανατολικής Αττικής, μεταξύ Αγίου Ανδρέα και Νέας Μάκρης, ώστε να αναλάβει δράση ως σαμποτέρ με τον κωδικό 033Β».

Ύστερα από έντονη δραστηριότητα σε συνεργασία με αντιστασιακές οργανώσεις, ακολούθησε η σύλληψη του στις 19 Δεκεμβρίου για πρώτη φορά από τους Γερμανούς, μετά από προδοσία ενός παιδικού του φίλου. Κατόρθωσε να αποδράσει, ακολούθησε η επικήρυξη του για 500.000 δραχμές. Συνέχισε όμως την δράση του μεταδίδοντας πολύτιμες πληροφορίες και κάνοντας σαμποτάζ.

Στις 14 Μαρτίου του 1942, ημέρα υπογραφής του κατοχικού δανείου μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, έχει ήδη φροντίσει να πιάσει δουλειά στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά με το ψευδώνυμο «Κυριάκος Παρίσσης». Την ημέρα εκείνη ανατίναξε το γερμανικό υποβρύχιο U-133 λίγο έξω από την Σαλαμίνα. Ο τρόπος που ο πράκτορας είχε τοποθετήσει τον εκρηκτικό μηχανισμό, ήταν κινηματογραφικός. Για να καταφέρει να φτάσει στο υποβρύχιο, κολύμπησε από τον Σκαραμαγκά μέχρι τον ναύσταθμο της Σαλαμίνας. Mε τον ίδιο ακριβώς τρόπο, δύο μήνες μετά, τον Μάιο του 1942, ανατίναξε στο λιμάνι του Πειραιά το ισπανικό ατμόπλοιο San Isidore, που το χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί ως κάλυψη για λαθρεμπόριο. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου, στις 3 Αυγούστου του 1942, τοποθέτησε μαγνητική νάρκη στο υποβρύχιο U-372, προκαλώντας μεγάλες ζημιές, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να καταδυθεί και να αποτελεί εύκολο στόχο για τους Συμμάχους.

Το σπουδαιότερο, όμως, επίτευγμά του, θα το κατόρθωνε μετά την επικήρυξή του. Μια πράξη εμβληματική, που έμελλε να γραφτεί στην Ιστορία ως η μεγαλύτερη δολιοφθορά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: Στα μέσα του 1942 σε συνεργασία με ΕΑΜίτες εργάτες του καλυκοποιείου Μαλτσινιώτη, οργανώνει σαμποτάζ στο εργοστάσιο – της μετέπειτα ΠΥΡΚΑΛ – όπου επισκευάζονταν οι κινητήρες για τα αεροσκάφη της Λουφτβάφε· ένα σαμποτάζ που, σύμφωνα με τις γερμανικές εκτιμήσεις, προκάλεσε την πτώση περίπου 450 γερμανικών αεροσκαφών στη Βόρεια Αφρική και συνέβαλε στην υποχώρηση των δυνάμεων του Αξονα κατά 2.300 χιλιόμετρα δυτικά σε διάστημα έξι μηνών. 

Η δολιοφθορά, όπως εξηγεί η ανιψιά του, γινόταν με έξυπνο τρόπο, με συνέπεια οι Γερμανοί να μην μπορούν να την ανακαλύψουν: «Οι σαμποτέρ ύστερα από την επισκευή και δοκιμή των κινητήρων κατάφερναν να ρίξουν μέσα στη μηχανή κάποιο υλικό, μάλλον ρινίσματα σιδήρου, με αποτέλεσμα παρά τις δοκιμές, μισή ώρα μετά την απογείωσή του, το αεροπλάνο να πέφτει με κατεστραμμένο τον κινητήρα. Οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι συνέβαινε, μέχρι που στις αρχές του 1943 ένα από τα αεροσκάφη έπεσε στην Αττική, το εξέτασαν και διαπίστωσαν το σαμποτάζ». Οι εργάτες συλλαμβάνονται και δικάζονται μέσα στο εργοστάσιο, με σκοπό την τρομοκράτηση όλων των εργαζομένων, ενώ στις 4 Φεβρουαρίου 1943 πέντε εξ αυτών, ηλικίας 19-26 ετών, εκτελούνται στην Καισαριανή για την πατριωτική τους δράση.

Το «κόλπο γκρόσο» του Ιβάνοφ θα ήταν η δολοφονία του Μουσολίνι: Όταν ο Ιταλός δικτάτορας επισκέφθηκε την Αθήνα στις 20 Ιουλίου του 1942, υπήρχαν πληροφορίες ότι θα κατέλυε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Τότε, με τη βοήθεια υπαλλήλων του ξενοδοχείου, ο Ιβάνοφ τοποθέτησε εκρηκτικά στο υπόγειο, με σκοπό να ανατινάξει την αίθουσα υποδοχής μόλις κατέφθανε ο Μουσολίνι. Όμως, το σχέδιο της επίσκεψής του άλλαξε και ο Μουσολίνι παρέμεινε μόνο για λίγες ώρες στην Αθήνα, οπότε η επιχείρηση ματαιώθηκε.

Ακολούθησε η δεύτερη σύλληψη του μετά από νέα προδοσία στις 8 Σεπτεμβρίου 1942. Το γερμανικό στρατοδικείο τον καταδίκασε τρις εις θάνατον. Στο τέλος της δίκης, ο γερμανός δικαστής θα πει το περίφημο: «Εγώ προσωπικώς λυπούμαι, διότι η φορά των πραγμάτων έφερε τοιούτον άνδρα εις εχθρικόν προς ημάς στρατόπεδον». Οδηγήθηκε στο σκοπευτήριο Καισαριανής μπροστά στο Γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα μαζί με τρεις συνεργάτες του μετά από ανεπιτυχή προσπάθεια απόδρασης. Πριν πέσει νεκρός βγήκε από τα χείλη του η κραυγή «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!». Ήταν σαν σήμερα, στις 4 Ιανουαρίου του 1943 που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Το μνήμα του βρίσκεται στο 3ο Κοιμητήριο της Νίκαιας.

Προς τιμήν του Γεωργίου Ιβάνοφ, ο Ηρακλής Θεσσαλονίκηςκαθιέρωσε τους κολυμβητικούς αγώνες τα «Ιβανόφεια». Το όνομά του δόθηκε επίσης και στο κλειστό γήπεδο της ομάδας, όπου διεξάγονται οι αγώνεςμπάσκετ και βόλεϊ (Ιβανώφειο), ενώ στον περιβάλλοντα χώρο του υπάρχει η προτομή του.

Στον Γεώργιο Ιβάνωφ-Σαϊνόβιτς, τόσο η πατρίδα του η Πολωνία όσο και η Ελλάδα αλλά και η Αγγλία απένειμαν ανώτατα πολεμικά παράσημα και τιμητικές διακρίσεις: το πολωνικό Ανώτατο Πολεμικό Σταυρό Virtuti Militari, το Πολεμικό Βρετανικό Μετάλλιο και το ελληνικό Παράσημο  «Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας».

Πηγές: Τα Νέα | Η Μηχανή του Χρ΄όνου | Μακεδονία | Ηρακλής-press