Ἄγνωστες πτυχές τῆς Ἑλληνικῆς ἱστορίας: Ὁ «Σίντλερ» τῆς Σμύρνης
Ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται.
(Λουκ. ιη’14)
Γνωρίζετε τον κύριο στην φωτογραφία; Πιθανότατα όχι και δεν σας αδικώ. Άλλωστε ούτε κι εγώ τον γνώριζα μέχρι που έπεσα τυχαία σε ένα άρθρο με την απίστευτη ιστορία του. Πρόκειται για τον Αμερικανό Πάστορα Asa Kent Jennings (1877-1933). Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη και όταν ήταν νεαρός, ασθένησε από μια μορφή φυματίωσης που επηρεάζει τη σπονδυλική στήλη με αποτέλεσμα να μείνει κοντός στο ανάστημα, αλλά και καμπούρης.
Θα μου πείτε, και; Τί το ιδιαίτερο έχει η ιστορία αυτού του ανθρώπου;
Συνεχίζω λοιπόν. Τον Αύγουστο του 1922 ο Jennings έτυχε να εργάζεται στη Σμύρνη ως βοηθός υπεύθυνος σε ένα κέντρο νεότητας, και είχε ζήσει από κοντά τα τραγικά γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Συγκεκριμένα, βρέθηκε στην προκυμαία της Σμύρνης εκείνες τις μέρες που δεκάδες χιλιάδες Έλληνες έψαχναν ένα πλοίο, μια βάρκα ή ένα καρυδότσουφλο έστω, για να τους περάσει στα απέναντι Ελληνικά νησιά και να σωθούν.
Ο Ελληνικός στρατός και στόλος είχε προλάβει κατά ένα μεγάλο μέρος του να φύγει, το ίδιο έκανε και ο ύπατος αρμοστής της Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης φροντίζοντας να… «διασώσει» αυτά που θεωρούσε πιο πολύτιμα, δηλαδή όλα τα χρήματα και τα έγγραφα που είχε στην κατοχή του. Την φλεγόμενη περιοχή είχαν φροντίσει να εγκαταλείψουν οι πλείστοι αξιωματούχοι, Έλληνες και ξένοι…
Μόνο κάτι σκόρπια ξένα πολεμικά πλοία από τις ΗΠΑ, την Γαλλία, την Αγγλία και την Ιταλία, παρατηρούσαν από μακριά τους απελπισμένους και καταδιωκόμενους Έλληνες με διαταγές όμως από τις κυβερνήσεις τους να παραμείνουν απαθή…
Ο Jennings βλέποντας το αποτρόπαιο σκηνικό, δε χάνει καιρό. Τρέχει, παρακαλάει, χρησιμοποιεί τις γνωριμίες του αλλά… τζίφος. Κανείς πλοίαρχος δε δέχεται ν’ ανεβάσει τους… «ψωριάρηδες» πάνω στο σκάφος του και μάλιστα τζάμπα. Παρόλα αυτά, δε το βάζει κάτω. Χρησιμοποιεί τις διασυνδέσεις του, και κατορθώνει να συναντηθεί με τον ίδιο τον Μουσταφά Κεμάλ, ρισκάροντας ακόμη και την ζωή του. Ζητά ταπεινά από τον Κεμάλ, να του επιτραπεί να βρει τρόπο να αναχωρήσουν οι Έλληνες από την πόλη.
Παραδόξως αυτός δέχεται, αλλά με τρεις προϋποθέσεις:
1. Ότι αυτό θα γίνει σε διάστημα επτά ημερών (στην συνέχεια δόθηκαν κι άλλες μέρες).
2. Ότι τα Ελληνικά πλοία που θα τους μετέφεραν, θα έμπαιναν στον κόλπο της Σμύρνης χωρίς να έχουν αναρτημένη την Ελληνική σημαία.
3. Και ότι δε θα έφευγε κανένας άντρας από 17-45 ετών (ανησυχούσε μην τυχόν και ενταχθούν στον Ελληνικό στρατό και επιχειρήσουν επίθεση για ανακατάληψη της πατρώας γης…).
Αφού εξασφάλισε την άδεια του Κεμάλ, θα έπρεπε να βρει και πλοία. Το πρώτο, ένα Γαλλικό, αρνήθηκε και απέπλευσε άδειο. Ο καπετάνιος του δεύτερου πλοίου, Ιταλικού αυτή τη φορά με την ονομασία «Constantinople», δέχτηκε να επιβιβάσει 2.000 πρόσφυγες έναντι αντιτίμου (ένα σημαντικό μέρος του οποίου πλήρωσε ο ίδιος ο Jennings από την τσέπη του), και έτσι έγινε εφικτή η μεταφορά των πρώτων αυτών προσφύγων στη Μυτιλήνη.Θα μου πείτε μπράβo του, το χρέος του το έκανε και με το παραπάνω, και τώρα μπορεί να επιστρέψει στο… Αμέρικα και να συνεχίσει την ζωή του. Κάποιοι άλλοι θα μπορούσαν να σκεφτούν έτσι, αυτός όμως όχι!Στο λιμάνι της Μυτιλήνης παθαίνει σοκ αντικρίζοντας το σύνολο σχεδόν, του Ελληνικού στόλου, περίπου 25 πολεμικά, να βρίσκεται δεμένο στο λιμάνι του νησιού.Πηγαίνει και βρίσκει τον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή, τον Στρατηγό Αθανάσιο Φράγκου (1864-1923), τον οποίο παρακαλά ξανά και ξανά, να στείλει τα πλοία του για να σωθούν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας, αλλά αυτός αρνείται. Άλλωστε, ο Φράγκου ήταν μέλος μιας ομάδας αξιωματικών, που σχεδίαζαν και εκτέλεσαν το αμέσως επόμενο διάστημα, πραξικόπημα (τελικά αποτυχημένο) κατά της ελληνικής κυβέρνησης, και η άρνησή του είναι σίγουρο ότι συνδέεται και με το πιο πάνω γεγονός. Προφανώς ο στόλος ήταν ιδιαίτερα σημαντικός για την επιτυχία του πραξικοπήματος, άρα και εξαιρετικά πολύτιμος για να τον διακινδυνεύσει…
Απελπισμένος αλλά χωρίς να το βάλει κάτω, πλησιάζει το Ελληνικό θωρηκτό «Κιλκίς», που εκείνη την στιγμή επέστρεφε στο λιμάνι της Μυτιλήνης, ανεβαίνει πάνω και προς τιμήν του ο κυβερνήτης Ιωάννης Θεοφανίδης τον δέχεται και ακούει τις ανησυχίες του. Δέχεται και να στείλει ένα τηλεγράφημα στην Αθήνα με το οποίο ζητά την άδεια της κυβέρνησης για να αποπλεύσει ο στόλος προς βοήθεια των Μικρασιατών. Μόνο που το έστειλε νύχτα, και ο πρωθυπουργός Νικόλαος Τριανταφυλλάκος κοιμάται… Στέλνει και δεύτερο, και τρίτο, ώσπου τελικά παίρνει την απάντηση ότι δεν είναι εφικτό να αποσταλούν τα πλοία στη Σμύρνη γιατί θα κινδυνεύσουν… Τότε ο Jennings, έξω φρενών στέλνει η ώρα 4μμ ένα τελευταίο τηλεγράφημα με το οποίο απειλεί την Ελληνική κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Τριαναταφυλλάκο, ότι αν δεν λάβει ευνοϊκή απάντηση μέχρι τις 6μμ θα τηλεγραφούσε χωρίς κρυπτογραφημένο κώδικα, έτσι ώστε το μήνυμα να γίνει γνωστό παντού, πως… η Ελληνική κυβέρνηση δεν επέτρεπε σε Ελληνικά πλοία να σώσουν Έλληνες πρόσφυγες, τους οποίους περίμενε βέβαιος θάνατος.
Ο εκβιασμός έπιασε!Ήταν λίγο πριν τις 6μμ της 23ης Σεπτεμβρίου του 1922 όταν ήλθε η απάντηση:»Όλα τα πλοία στο Αιγαίο τίθενται υπό τη διοίκησή σας, ώστε να απομακρύνετε τους πρόσφυγες από τη Σμύρνη».Ο μικρόσωμος και καμπούρης Τζένιγκς, ο πάστορας που κάποιοι τον είχαν ως το… παιδί για τα θελήματα, ο νέος που λίγες μέρες πριν ήταν απλά ο βοηθός υπεύθυνος ενός κέντρου νεότητητας, θα γινόταν για το επόμενο διάστημα «Ναύαρχος» του Ελληνικού στόλου! Και το είχε πετύχει αυτό για δύο απλούς λόγους. Για το δίκιο που γνώριζε πως είχε, και το τσαγανό που διέθετε!!Μαζί με τον πλοίαρχο Θεοφανίδη, καλεί τους κυβερνήτες των εκεί αγκυροβολημένων πολεμικών αλλά και εμπορικών πλοίων σε σύσκεψη στο θωρηκτό. Ορισμένοι αρχικά αρνούνται να συνδράμουν προφασιζόμενοι διάφορες δικαιολογίες όπως μηχανικά ή άλλου είδους προβλήματα, αλλά τελικά δέχονται μετά την απειλή ότι θα τους περάσει επί τόπου και αυθημερόν από ναυτοδικείο.Ακριβώς τα μεσάνυκτα της μέρας εκείνης, μια μεγάλη αρμάδα πλοίων με επικεφαλής τον Τζένιγκς επιβιβασμένο στην γέφυρα του υπό Αμερικανική σημαία πλοίου «Propontis», ξεκίνησε για το λιμάνι της Σμύρνης. Στο διάστημα των πρώτων εκείνων ημερών που είχε ορίσει ο Κεμάλ, διασώθηκαν πολλές δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων, Αρμενίων αλλά και Εβραίων προσφύγων. Αφού ολοκληρώθηκε η επιχείρηση διάσωσης στην Σμύρνη, δόθηκε η άδεια και ξεκίνησε διάσωση στα κοντινά λιμάνια του Αϊβαλί, Βουρλών και Τσεσμέ, ενώ στην συνέχεια η επιχείρηση διάσωσης επεκτάθηκε σε ολόκληρη την έκταση της Μ. Ασίας, από την Συρία μέχρι και τον Εύξεινο Πόντο.
Μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου του 1922 και αφού είχε εξασφαλιστεί ακόμη περισσότερος χρόνος, διασώθηκαν συνολικά 300.000 με 500.000 άνθρωποι, (υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις από τους ιστορικούς για τον ακριβή αριθμό), ενδεχομένως ανάμεσά τους και ο πρόπαππους ή η προγιαγιά σας. Το Ελληνικό κράτος μετέπειτα τον όρισε αντιπρόσωπό του στη διάσκεψη της Λωζάνης για τον επαναπατρισμό των αιχμαλώτων πολέμου – παραδόξως το ίδιο έκανε και η Τουρκία, και αργότερα του απένειμε δύο παράσημα, το Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος και το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας (το οποίο είναι το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο).
Κι αυτό ήταν… Σήμερα, σε ολόκληρη την Ελλάδα αλλά και την Κύπρο, μονάχα τέσσερις φορείς, τέσσερις μόνο Δήμοι έχουν τιμήσει την μνήμη και τις ενέργειες του ανθρώπου αυτού. Ο Δήμος Βόλου, ο Δήμος Χίου, ο Δήμος Λάρνακας, και ο δήμος Καβάλας. Πέρα από αυτούς τους Δήμους, δεν υπάρχει γι’ αυτόν ούτε ένα τόσο δα άγαλμα, ή μνεία σε ένα βιβλίο ιστορίας, που ν’ αναφέρει το όνομά του, το οποίο είναι εν πολλοίς άγνωστο.Έναν… «ξένο», ο οποίος πιθανότατα έσωσε δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες! Με τον Jennings (σημ. ΖΙ: ο οποίος αποδείχθηκε στην πράξη πιο Έλληνας από τους Έλληνες και περισσότερο χριστιανός και φιλάνθρωπος από πολλούς χριστιανούς) θ’ ασχολούμαστε τώρα;
Πηγές:
-Βιβλίο: «Η μεγάλη φωτιά» του Lu Ureneck εκδόσεις Ψυχογιός (Νοέμβριος 2016).
-Εκπομπή ΕΡΤ Μηχανή του χρόνου: «Ο Σίντλερ της Σμύρνης»
-Κωνσταντίνος Βουβουδάκης «Asa Kent Jennings».
-Roger Jennings «One Man Changed Greece and Turkey Forever»
-Wikipedia «Asa Kent Jennings».
-Ντοκιμαντέρ μικρού μήκους: The Strange Destiny» –«Tο Παράξενο Πεπρωμένο» του 1945, παραγωγής Metro Goldwyn Mayer Studios.
-Βιβλίο: Smyrna, September 1922: The American Mission to Rescue Victims of the 20th Century’s First Genocide Paperback – Illustrated, 26 April 2016.
-Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: (τόμος ΙΕ, σελίδα 238).
-Ντοκιμαντέρ: 1ου επαγγελματικού Λυκείου Άργους «Ο Άγνωστος Σωτήρας».
-Κων/νος Ρίζος Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Οικονομολόγων.
-Γιώργος Μουλάς GreekNews.
-Horizon Weekly «Asa Kent Jennings».
Έρευνα: Κωνσταντίνος Παπαλεοντίου (ανάρτηση στην ομάδα Θεολογία – Παιδεία – Κοινωνία – Πολιτική στο FB)